Bài 3 Khái niệm về xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

TÓM TĂT LÝ THUYẾT

Xà phòng

Là hỗn hợp muối natri hoặc muối kali của axit béo, có thêm một số chất phụ gia (các phụ gia thường gặp là chất màu, chất thơm)

Phương pháp sản xuất 

Đun nóng chất béo với dung dịch kiềm trong các thùng kín ở nhiệt độ cao

\[{\left( {R – COO} \right)_3}{C_3}{H_5} + 3NaOH\xrightarrow{{{t^0}}}3R – COONa + {C_3}{H_5}{\left( {OH} \right)_3}\]

Sau khi phản ứng kết thúc người ta thêm \[NaCl\] vào hỗn hợp và làm lạnh

Xà phòng tách ra khỏi dung dịch được cho thêm phụ gia và ép thành bánh

Dung dịch còn lại được loại tạp chất, cô đặc rồi li tâm tách muối clorua để thu glixerol

Ngày nay xà phòng được sản xuất theo sơ đồ sau:

\[Ankan \to Axit\,cacboxylic \to muoi\,\,natri\,\,cua\,\,axit\,\,cacboxylic\]

Ví dụ:

\[C{H_3}{\left[ {C{H_2}} \right]_{14}}C{H_2}C{H_2}{\left[ {C{H_2}} \right]_{14}}C{H_3}\xrightarrow{{{O_2},{t^0},xt}}2C{H_3}{\left[ {C{H_2}} \right]_{14}}COOH\]

\[2C{H_3}{\left[ {C{H_2}} \right]_{14}}COOH + N{a_2}C{O_3} \to 2C{H_3}{\left[ {C{H_2}} \right]_{14}}COONa + {H_2}O + C{O_2}\]

Chất giặt rửa

Là chất khi dúng với nước thì có tác dụng làm sạch chất bẩn bám trên các vật rắn mà không gây ra phản ứng hóa học với các chất đó

Trước khi hóa hữu cơ ra đời người ta đã biết nấu xà phòng từ dầu mỡ với các chất kiềm. Xà phòng là hỗn hợp các muối natri  hoặc kali của các axit béo.

Chất giặt rửa tổng hợp

Là chất có tính năng giống như xà phòng nhưng không phải là muối natri của axit cacboxylic

Sản xuất

Được tổng hợp từ dầu mỏ.

Ví dụ: muối natri đođexylbenzensunfonat là thành phần chính của chất giặt rửa tổng hợp

\[C{H_3}\mathop {{{\left[ {C{H_2}} \right]}_{11}} – {C_6}{H_4}S{O_3}H}\limits_{axit\,\,dodexylbenzensunfonic} \xrightarrow{{N{a_2}C{O_3}}}\mathop {C{H_3}{{\left[ {C{H_2}} \right]}_{11}} – {C_6}{H_4}S{O_3}Na}\limits_{natri\,\,dodexylbenzensunfonic} \]

Tác dụng tẩy rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

Làm giảm sức căng bề mặt các chất bám trên vải, da… do đó vết bẩn được phân tán thành nhiều phẩn nhỏ và bị nước rửa trôi

Không nên dùng xà phòng để giặt rửa trong nước cứng

Chất giặt rửa tổng hợp có ưu điểm hơn là có thể giặt rửa trong nước cứng

BÀI TẬP CŨNG CỐ KIẾN THỨC